Παιδί και οδοντιατρική πρόληψη

Ο Παιδοδοντίατρος κ. Μπρόκος εξηγεί τους λόγους που ένα παιδί έχει ανάγκη συχνών επισκέψεων στο οδοντιατρείο για την πρόληψη των οδοντικών νόσων και την έγκαιρη αντιμετώπισή τους. Οι άξονες της πρόληψης νόσων της στοματικής κοιλότητας του παιδιού, που είναι κυρίως η τερηδόνα αλλά και η περιοδοντική νόσος, είναι οι εξής:

• Οι σωστές διαιτητικές συνήθειες.
• Η μηχανική απομάκρυνση της μικροβιακής πλάκας, μέσω του βουρτσίσματος με φθοριούχο οδοντόκρεμα.
• Η λήψη φθορίου.
• Οι προληπτικές καλύψεις οπών και σχισμών.
• Η περιοδική και επιμελής επανεξέταση, με τη χρήση κατάλληλων ακτινογραφιών.

Ας δούμε αναλυτικότερα τους παραπάνω άξονες: Διατροφή και οδοντιατρική πρόληψη Η βιβλιογραφία έχει εκτενώς υπογραμμίσει τη σχέση μεταξύ τερηδόνας και ζυμώσιμων υδατανθράκων. Η ζάχαρη είναι η πιο διαδεδομένη και συχνή πηγή αυτών στην καθημερινή δίαιτα. Επειδή είναι πρακτικά ανεφάρμοστο ένα παιδί να αποτραπεί πλήρως από το να καταναλώσει ζαχαρώδεις τροφές, χυμούς ή αναψυκτικά, πολύ σημαντικό είναι να δοθούν πρακτικές συμβουλές στους γονείς, δηλαδή:

• Τα παραπάνω να καταναλώνονται κατά τη διάρκεια του γεύματος ή ως επιδόρπιο και όχι μεταξύ γευμάτων.
• Χυμοί και αναψυκτικά προτιμότερο είναι να καταναλώνονται με καλαμάκι.
• Μόνο νερό ή γάλα να δίνονται σε μπιμπερό και το γάλα όχι κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου.
• Γλυκαντικά όπως η ξυλιτόλη, η ασπαρτάμη και η ζαχαρίνη μπορούν να θεωρηθούν σχετικά ασφαλή.

Πως δρα το φθόριο στα δόντια των παιδιών Το φθόριο είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο που διαθέτουμε σήμερα για να προλάβουμε την τερηδόνα, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των δοντιών. Η δράση του στην αδαμαντίνη (σμάλτο των δοντιών) είναι κυρίως τοπική, κάνοντάς τη πιο σκληρή και ανθεκτική ενάντια στα τερηδονογόνα οξέα που παράγονται από τα μικρόβια μέσα στο στόμα μας. Επιπλέον, έχει και μια ήπια αντιμικροβιακή δράση ενάντια στα μικρόβια αυτά. Λήψη φθορίου με τη χρήση οδοντόκρεμας Είναι σημαντικό η οδοντόκρεμα που χρησιμοποιείται για το βούρτσισμα των δοντιών, τόσο από παιδιά όσο και από ενήλικες, να περιέχει φθόριο. Η φθοριούχος οδοντόκρεμα θεωρείται το σημαντικότερο μέσο πρόληψης της τερηδόνας σήμερα και επιμελές και συστηματικό βούρτσισμα των δοντιών 2 τουλάχιστον φορές την ημέρα, εκ των οποίων η μία πάντοτε το βράδυ, προσφέρει πολύτιμη βοήθεια για την καταπολέμηση τόσο της τερηδόνας όσο και της ουλίτιδας, με την ταυτόχρονη χορήγηση φθορίου μέσω της οδοντόκρεμας αλλά και την απομάκρυνση της μικροβιακής πλάκας των δοντιών με τη οδοντόβουρτσα. Τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 2 χρονών πρέπει να χρησιμοποιούν οδοντόκρεμες με τη μειωμένη ποσότητα φθορίου 250-500 ppm F,  2 μέχρι 6 ετών μπορούν να χρησιμοποιούν οδοντόκρεμα με τουλάχιστον 1000  ppm F,  ενώ μετά την ηλικία αυτή μπορούν να χρησιμοποιούν την κανονική οδοντόκρεμα που συνήθως περιέχει έως και 1450-1500 ppm F.  Μελέτες έχουν δείξει ότι η συστηματική χρήση οδοντόκρεμας με φθόριο μπορεί να μειώσει την τερηδόνα, λόγω της τοπικής δράσης του φθορίου, σε ποσοστό άνω του 20-40%. Φθορίωση στο οδοντιατρείο Ο Παιδοδοντίατρος χρησιμοποιεί φθόριο σε μορφή ζελέ και το εφαρμόζει με τη βοήθεια ειδικών πλαστικών δισκαρίων. Ορισμένες φορές και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί και φθόριο σε μορφή βερνικιών. Το φθόριο αυτό σε όλες τις περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα υψηλής περιεκτικότητας. Γι' αυτό το λόγο χρησιμοποιείται μόνο στο ιατρείο και πάντα με τη χρήση σιελαντλίας για την απομάκρυνσή του.  Δεν συνιστάται η εφαρμογή του στα παιδιά από τους γονείς στο σπίτι, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις που το συνταγογραφεί ο Παιδοδοντίατρος για παιδιά με ιδιαίτερη ευαισθησία στην τερηδόνα. Τοπικές εφαρμογές φθορίου στο ιατρείο, μία, δύο ή περισσότερες φορές το χρόνο, ανάλογα με το πρόβλημα του παιδιού, σε συνδυασμό με τον έλεγχο των δοντιών και του στόματος, συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση της τερηδόνας. Προληπτικές καλύψεις οπών και σχισμών για παιδιά Οι προληπτικές καλύψεις οπών και σχισμών είναι λευκές, άχρωμες ή έγχρωμες πλαστικές ουσίες οι οποίες τοποθετούνται στις μασητικές επιφάνειες των οπισθίων δοντιών. Σκοπός τους είναι να προστατεύουν τις στενές οπές και σχισμές των δοντιών από τις οποίες, επειδή δεν μπορούν να καθαριστούν με το βούρτσισμα, συνήθως ξεκινά η τερηδόνα. Συνήθως τα δόντια που προστατεύουμε με αυτόν τον τρόπο είναι οι πρώτοι μόνιμοι γομφίοι, οι οποίοι είναι τα πιο σημαντικά για τη μάσηση δόντια στο στόμα και ανατέλλουν στην ηλικία των 6 ετών, πίσω από τα υπάρχοντα ήδη νεογιλά.  Εμφανίζουν δε τη μεγαλύτερη πιθανότητα να χαλάσουν με ποσοστό έως και 95% αν δεν προστατευθούν.  Γι' αυτό πρέπει να προστατεύονται πάντα.  Επίσης οι ίδιες προληπτικές καλύψεις μπορούν να τοποθετηθούν σε δεύτερους μόνιμους γομφίους που ανατέλλουν στο στόμα σε ηλικία 12 περίπου ετών, καθώς και σε κάθε δόντι που έχει μεγάλες οπές και σχισμές και επομένως αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσει τερηδόνα. Οι καλύψεις αυτές "γεμίζουν" τις οπές και σχισμές που έχει η μασητική επιφάνεια των οπισθίων δοντιών. Σε αυτά ακριβώς τα σημεία μένουν τα υπολείμματα των τροφών και αναπτύσσεται η τερηδόνα  Με την παρουσία των προληπτικών καλύψεων, τα μικρόβια και οι τροφές δεν μπορούν πλέον να εγκατασταθούν και να παγιδευτούν εκεί δημιουργώντας τερηδόνα. Η προστασία που προσφέρουν οι καλύψεις εφόσον παραμείνουν στη θέση τους είναι 100%. Έχει βρεθεί ότι οι περισσότερες τερηδόνες παρουσιάζονται συνήθως τα πρώτα χρόνια μετά την εμφάνιση των δοντιών στο στόμα. Γι' αυτό οι προληπτικές καλύψεις πρέπει να τοποθετούνται μετά την ανατολή των πρώτων και δεύτερων μονίμων γομφίων, δηλαδή στην ηλικία των 6-7 και 12-13 ετών. Η τοποθέτησή τους είναι πολύ εύκολη και απαιτεί μόνο μία επίσκεψη. Ο οδοντίατρος προετοιμάζει την επιφάνεια που θα δεχτεί την προληπτική επικάλυψη βουρτσίζοντας απλώς το δόντι με ειδικά βουρτσάκια. Στη συνέχεια τοποθετεί το υλικό χωρίς τροχισμό του δοντιού και χωρίς να χρειάζεται αναισθησία. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι προληπτικές αυτές καλύψεις διαρκούν πολλά χρόνια (5-10 χρόνια) εφ’οσον τοποθετηθούν σωστά και προστατεύουν τα δόντια αποτελεσματικά για όσο διάστημα τις διατηρούμε και παραμένουν στη θέση τους. Επειδή καμιά φορά οι προληπτικές αυτές καλύψεις ή ένα μέρος τους, μπορεί να αποκολληθούν από το δόντι, θα πρέπει να ελέγχονται από τον οδοντίατρο κάθε 6-8 μήνες και να επανατοποθετούνται εάν χρειάζεται. Περιοδική επανεξέταση Είναι γενικά παραδεκτό στη βιβλιογραφία ότι τα παιδιά πρέπει να λαμβάνουν συχνότερα οδοντιατρική εξέταση σε σχέση με τους ενήλικες επειδή: Ο ρυθμός ανάπτυξης της τερηδόνας είναι πιο γρήγορος στα παιδιά απ’ ότι στους ενήλικες. Ο ρυθμός ανάπτυξης της τερηδόνας είναι πιο γρήγορος στα νεογιλά δόντια απ’ ότι στα μόνιμα. Περιοδικός έλεγχος της στοματοπροσωπικής ανάπτυξης και της αναπτυσσόμενης σύγκλεισης είναι απαραίτητος. Ο ακριβής χρόνος επανεξέτασης στα παιδιά κυμαίνεται από 3 έως 6 μήνες ανάλογα με τις ανάγκες του νεαρού ασθενούς και το επίπεδο τερηδονικού κινδύνου. Ακτινογραφίες δήξεως συστήνονται ανάλογα με τους άνωθεν παράγοντες κάθε 6 ή 12 μήνες. Πηγές: Richard R. Welbury et al: Paediatric Dentistry, Third edition & Ελληνική Παιδοδοντική Εταιρία