Διεκδικητικότητα: Ο τρόπος για να πραγματοποιούμε τις επιθυμίες μας και να έχουμε υγιείς σχέσεις!

Ακολούθησε τις χρήσιμες συμβουλές της Κλινικής Ψυχολόγου MSc – Ψυχοθεραπεύτριας, Ευανθίας Κονταξή και μάθε για τη δεξιότητα της διεκδικητικότητας...

Στην καθημερινότητα συχνά οι άνθρωποι υιοθετούν μια παθητική στάση, προκειμένου να μην δυσαρεστήσουν τους γύρω τους, να είναι αρεστοί ή/και να αποφύγουν την αρνητική κριτική και τον θυμό των άλλων. Επιπλέον, κατακλύζονται από ενοχές εάν αρνηθούν κάτι που τους ζητήθηκε, ενώ αποφεύγουν να διεκδικούν υποθέτοντας ότι οι άλλοι θα έπρεπε να κατανοούν και να ικανοποιούν αυτόματα τις δικές τους επιθυμίες, ως απόδειξη της αγάπης τους.  Το αποτέλεσμα ωστόσο είναι ότι σπάνια οι επιθυμίες τους πραγματοποιούνται, ενώ συχνά νιώθουν ότι γίνονται θύματα των άλλων, καθώς οι σχέσεις τους δεν είναι ισότιμες.  Ως αποτέλεσμα το άτομο υποφέρει από χαμηλή αυτοεκτίμηση, θεωρεί ότι είναι αποδεκτό μόνο εάν πραγματοποιεί τις επιθυμίες των άλλων, και τελικά πλημμυρίζει με αρνητικά συναισθήματα, απογοήτευσης, θλίψης και θυμού, με αποτέλεσμα να διαταράσσονται σοβαρά οι διαπροσωπικές του σχέσεις.

Σημαντικό είναι λοιπόν κάποιος να επιδιώκει την προάσπιση των προσωπικών συμφερόντων και δικαιωμάτων του, χωρίς ωστόσο να καταπατά και να παραβλέπει τα δικαιώματα των άλλων.  Αυτό μπορεί να το πετύχει μέσω της «Διεκδικητικότητας», η οποία ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου να εκφράζει τα συναισθήματα, την γνώμη, τα πιστεύω και τις ανάγκες του, με ευθύ, ειλικρινή, αλλά και δίκαιο τρόπο.

Το άτομο που επιδεικνύει διεκδικητική συμπεριφορά:

• σέβεται τον εαυτό του και έχει αυτοπεποίθηση
• λαμβάνει αποφάσεις για την ζωή του, χωρίς να κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα
• δεν νιώθει εξαναγκασμένο να υποκύπτει στις επιθυμίες των άλλων
• εκφράζει τα θετικά και αρνητικά του συναισθήματα
• δημιουργεί και διατηρεί στενές και υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις
• πετυχαίνει προσωπικά και επαγγελματικά το καλύτερο που μπορεί για τον εαυτό του
• αποδέχεται τον εαυτό του, αναλαμβάνει την ευθύνη για τα λάθη του, επιλέγει, εξελίσσεται και προχωρά στην ζωή του.

Η διεκδικητικότητα είναι μια δεξιότητα που ‘μαθαίνεται’, δεν είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπου που φέρει με την γέννησή του.  Χρειάζεται λοιπόν να εκπαιδευτούμε σε αυτήν και να εξασκηθούμε αρκετά, προκειμένου να μπορούμε να την εφαρμόζουμε σε διάφορες καταστάσεις στην ζωή μας.  Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την εκπαίδευση στην Διεκδικητική Συμπεριφορά, που μπορεί να πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με κάποιον ειδικευμένο Κλινικό Ψυχολόγο.  Η εκπαίδευση στην διεκδικητικότητα μπορεί να αποτελέσει σαφή θεραπευτικό στόχο ή και ένα μέρος της θεραπείας κάποιου ατόμου, που αντιμετωπίζει ποικίλες δυσκολίες στην ζωή του, όπως προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, εργασιακά προβλήματα, μειωμένη αυτοπεποίθηση, ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες, αυξημένο άγχος, φτωχές δεξιότητες επικοινωνίας, καταθλιπτικό συναίσθημα, θυμός και επιθετικότητα κ.ά.

Κάποιες απλές οδηγίες που μπορούν να μας βοηθήσουν να επιδεικνύουμε διεκδικητική συμπεριφορά και να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας με τους άλλους ανθρώπους είναι οι εξής:

Αρχικά, κάποιος θα πρέπει να αναλογιστεί και να αποφασίσει στην εκάστοτε περίπτωση ποια επιθυμία του θέλει να διεκδικήσει.  Έπειτα θα πρέπει να αποφασίσει εάν αυτό που επιθυμεί είναι δίκαιο, δηλαδή εάν είναι σύστοιχο με τις επιθυμίες του, χωρίς παράλληλα να καταπατά τα δικαιώματα των άλλων.  Στην συνέχεια θα πρέπει να εκφράσει ξεκάθαρα αυτό που επιθυμεί και να ετοιμαστεί να το διαπραγματευτεί με τον συνομιλητή του, διατηρώντας την ψυχραιμία του. Το διεκδικητικό μήνυμα θα πρέπει να περιλαμβάνει βασικά τέσσερες πληροφορίες:

• Περιγραφή κατάστασης.  Περιγράφουμε  τα γεγονότα, προσπαθώντας να είμαστε αντικειμενικοί και χωρίς να κρίνουμε ή να χαρακτηρίζουμε τον συνομιλητή μας
• Συναίσθημα. Εκφράζουμε το πώς νιώσαμε μέσα στην δεδομένη κατάσταση
• Αίτημα.  Ζητάμε αυτό που θέλουμε, αναλογιζόμενοι τις δυνατότητες και τα δικαιώματα του συνομιλητή μας και τέλος
• Συνέπειες.  Γνωστοποιούμε στον συνομιλητή τι θα γίνει εάν δεν πραγματοποιηθεί το αίτημά μας, ποιες συνέπειες θα ακολουθήσουν.

Είναι πολύ σημαντικό:

• να σκεφτούμε τα επιχειρήματά μας και να προετοιμαστούμε κατάλληλα πριν ξεκινήσουμε να διεκδικούμε
• να παραμένουμε ψύχραιμοι, χωρίς άγχος και να επιδεικνύουμε σιγουριά και αποφασιστικότητα ενώ διεκδικούμε
• να είμαστε ευθείς, σαφείς, σύντομοι και να αποφεύγουμε τις γενικολογίες και τις αναλύσεις
• να μεταδίδουμε το μήνυμα ως προσωπική επιθυμία και ανάγκη σε πρώτο πρόσωπο (Πιστεύω.., Νιώθω.., Θα ήθελα..)
• να περιγράφουμε την συμπεριφορά και την κατάσταση και να μην κριτικάρουμε τον χαρακτήρα του συνομιλητή μας,
• να εντοπίζουμε κάτι θετικό στα επιχειρήματα του άλλου (π.χ. «Είναι καλή η ιδέα σου, αλλά..») και να παραδεχόμαστε την αλήθεια στην εκάστοτε κατάσταση, παραμένοντας σταθεροί στην διεκδίκηση των επιθυμιών μας και τέλος
• να εμπλουτίζουμε το λεκτικό μας μήνυμα με την κατάλληλη εξωλεκτική συμπεριφορά, δηλαδή τον κατάλληλο τόνο φωνής, τις εκφράσεις του προσώπου, τη στάση του σώματος, τη βλεμματική επαφή, τις χειρονομίες κτλ.

Διεκδίκηση σημαίνει διαπραγμάτευση και αναλογισμός της κατάστασης και από τις δύο πλευρές. Είναι αναμενόμενο ότι ο συνομιλητής δεν θα δεχθεί την θέση μας από την πρώτη στιγμή, ενώ ενδέχεται να προσπαθήσει να αντικρούσει ή/και να υποβαθμίσει τα επιχειρήματά μας.  Επίσης, είναι πιθανό να μας ασκηθεί αρνητική κριτική ή ακόμα και κατηγορίες προς το πρόσωπο ή τις επιθυμίες μας.  Τότε, είναι χρήσιμο:

• να διατηρήσουμε την στάση μας χαλαρή
• να ζητήσουμε διευκρίνιση της διαφωνίας
• να ακούσουμε προσεκτικά και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την θέση του άλλου
• να αποφύγουμε να δώσουμε σημασία και να απαντήσουμε σε γενικούς χαρακτηρισμούς και άδικα σχόλια για τον χαρακτήρα μας
• να επαναλαμβάνουμε την άποψή μας με τα ίδια περίπου λόγια, εάν ο συνομιλητής μας προσπαθεί να κατευθύνει την συζήτηση
• να μην διεκδικούμε όταν εμείς ή ο συνομιλητής μας είμαστε θυμωμένοι ή αγανακτισμένοι και τελικά
• να είμαστε έτοιμοι να συμβιβαστούμε, έχοντας ίσως προκαθορίσει ποιος συμβιβασμός θα ήταν αποδεκτός από εμάς.

Η διεκδικητική συμπεριφορά είναι λοιπόν μια πολύπλοκη δεξιότητα, η οποία απαιτεί αρκετή εξάσκηση και δοκιμές μέχρι να γίνει με επιτυχία. Έπειτα από συστηματική εξάσκηση και εφαρμογή της διεκδικητικής συμπεριφοράς, η δεξιότητα ‘αυτοματοποιείται’ και εφαρμόζεται με μεγαλύτερη ευκολία σε όλες τις συνθήκες της ζωής, ξεκινώντας από τις πιο εύκολες και προχωρώντας στις δυσκολότερες.  Τελικά, η ικανότητα κάποιου να διεκδικεί αποτελεσματικά φέρνει θετικές συνέπειες στην αυτοεκτίμηση και τον αυτοσεβασμό, ενώ οδηγεί σε μεγαλύτερη ικανοποίηση από την ζωή, τον εαυτό, αλλά και τις διαπροσωπικές σχέσεις.  Μπορείτε να το δοκιμάσετε!